Mediolan: Kulturalna i architektoniczna podróż przez Mediolan
Mediolan, kosmopolityczna stolica Lombardii, to miasto, w którym warstwy historii odkrywają się poprzez kamień, szkło i sztukę. Moja wędrówka po najbardziej kultowych miejscach Mediolanu była niczym spacer przez wieki architektury, wiary i twórczego geniuszu.
Duomo di Milano i Piazza del Duomo
Podróż rozpoczyna się w samym sercu Mediolanu: Duomo di Milano – jednej z najbardziej ambitnych gotyckich katedr, jakie kiedykolwiek zbudowano. Budowę rozpoczęto w 1386 roku z inicjatywy arcybiskupa Antonio da Saluzzo,
a przez wieki przyczyniali się do niej liczni architekci, m.in. Simone da Orsenigo, Giovanni Antonio Amadeo oraz później Carlo Pellicani.
Fasada ukończona w XIX wieku to misterny majstersztyk rzeźbionego marmuru, zdobiony 135 wieżyczkami i ponad 3400 rzeźbami.
Wnętrze katedry jest równie imponujące – las 52 masywnych filarów (każdy symbolizuje tydzień roku) tworzy przestrzeń podniosłej powagi. Witraże, z których niektóre pochodzą z XV wieku, przedstawiają sceny biblijne w żywych kolorach i należą do najpiękniejszych w Europie.
Nawa, wznosząca się na niemal 45 metrów, wywołuje poczucie transcendencji, a ołtarz główny i relikwia Świętego Gwoździa (uważana za pochodzącą z Krzyża Chrystusowego) podkreślają religijne znaczenie tego miejsca. W krypcie znajduje się także grób św. Karola Boromeusza – wielkiego arcybiskupa okresu kontrreformacji.
Taras dachowy, znajdujący się około 65 metrów nad ziemią, oferuje niezrównane panoramiczne widoki na Mediolan oraz intymne spojrzenie na misterną gotycką architekturę katedry. Można z bliska podziwiać detale zwykle niewidoczne z dołu: ażurowe wieżyczki, maswerki, 150 gargulców i liczne rzeźby. Nawet przeciwwaga fasady ozdobiona jest przedmiotami codziennego użytku (np. dziobakiem, liną, rakietą), a także twarzą Dantego – być może są to ukryte symbole i historie.
Taras jest dostępny schodami lub windą. Można spacerować między marmurowymi rzeźbami, a w pogodne dni dostrzec nawet Alpy – to doświadczenie, które zaciera granicę między architekturą a rzeźbą.
Tuż obok katedry rozciąga się Piazza del Duomo – żywy plac będący od wieków centrum życia miasta. Tętni on życiem zarówno wśród turystów, jak i mieszkańców, służąc jako scena dla wydarzeń publicznych.
Palazzo Reale di Milano
Po południowej stronie placu wznosi się Palazzo Reale di Milano, pierwotnie zbudowany w XII wieku jako siedziba rady miejskiej, a za czasów panowania Habsburgów przekształcony w pałac królewski.
Największą przebudowę przeszedł w XVIII wieku pod kierunkiem Giuseppe Piermariniego, który nadał mu elegancką klasycystyczną fasadę. Wnętrze zdobią reprezentacyjne klatki schodowe, lustra i malowane sufity – kiedyś były tłem dla królewskich bankietów, a dziś goszczą wystawy dzieł m.in. Caravaggia, Modiglianiego czy Picassa.
Galleria Vittorio Emanuele II
Z Piazza del Duomo wchodzi się do wspaniałej Galerii Vittorio Emanuele II – nazwanej na cześć pierwszego króla
zjednoczonych Włoch. Zaprojektowana przez Giuseppe Mengoniego i ukończona w 1877 roku, galeria była inżynieryjnym cudem XIX wieku. Szklano-żelazna kopuła i mozaikowe posadzki oddają ducha epoki industrialnej – połączenie handlu ze sztuką. Pod kopułą przedstawiono herby największych włoskich miast – według tradycji, obrót piętą na byku symbolizującym Turyn przynosi szczęście.
Teatro alla Scala
Z galerii wychodzimy na słynne Teatro alla Scala – jeden z najsłynniejszych teatrów operowych świata. Zaprojektowany przez Giuseppe Piermariniego i otwarty w 1778 roku operą „Europa riconosciuta” autorstwa Salieriego. Powstanie teatru miało dramatyczne tło: w 1776 roku spłonął dotychczasowy Teatro Regio Ducale, pozostawiając Mediolan bez sceny operowej. Cesarzowa Maria Teresa Habsburg powierzyła zadanie jego odbudowy właśnie Piermariniemu.
Z zewnątrz teatr jest skromny, ale wnętrze zachwyca: czerwony aksamit, złocenia i olbrzymi kryształowy żyrandol tworzą atmosferę luksusu. Dzięki precyzyjnie zaprojektowanym proporcjom i drewnianym strukturą akustycznym uchodzi za jeden z najlepiej brzmiących teatrów świata. Tu odbyły się premiery dzieł Verdiego, Pucciniego, Rossiniego, a śpiewali m.in. Maria Callas i Luciano Pavarotti.
Chiesa di San Gottardo in Corte
Za Pałacem Królewskim skrywa się kameralny kościółek San Gottardo in Corte, zbudowany w 1330 roku jako kaplica
dworu Viscontich. Architekt Francesco Pecorari połączył elementy gotyku i romańszczyzny. Była to jedna z pierwszych świątyń w Mediolanie wyposażonych w zegar wieżowy – symbol nowoczesnego mierzenia czasu. Wnętrze zdobią delikatne freski i kolorowy gotycki nagrobek Azzone Viscontiego.
Santa Maria presso San Satiro
Kilka ulic dalej znajduje się prawdziwa perełka renesansu – Santa Maria presso San Satiro. Zbudowana około 1482 roku przez Donato Bramantego, słynie z iluzjonistycznej absydy (trompe-l’œil) – sprytnego rozwiązania optycznego, które nadrabia brak miejsca. To, co wygląda na głębokie prezbiterium, jest w rzeczywistości płaską ścianą. Nawa zdobiona jest stiukami, kasetonowym sufitem i klasycznymi proporcjami, dając wyraz duchowego piękna i innowacji.
Bazylika Sant’Ambrogio
Jednym z najstarszych kościołów Mediolanu jest Bazylika św. Ambrożego, założona przez samego świętego w 379 roku. Obecna romańska świątynia pochodzi z XI–XII wieku. Ceglana fasada, kolumnowy portyk i dwie wieże (każda innej wysokości) ukazują surowy, lombardzki styl. Wewnątrz zachwyca złoty ołtarz z IX wieku wykonany przez Volviniusa oraz bogato zdobiona ambona. Krypta kryje szczątki św. Ambrożego oraz świętych Gerwazego i Protazego.
Piazza dei Mercanti
Spacerując po Piazza dei Mercanti, można poczuć się jak w średniowieczu. Ten niewielki plac był niegdyś centrum życia handlowego i publicznego Mediolanu. Broletto Nuovo (czyli Palazzo della Ragione), zbudowany w 1233 roku, służył jako ratusz. Otwarte loggie i łuki ukazują piękno włoskiej gotyckiej architektury miejskiej. Dziś ciszę przerywają tylko kroki przechodniów – kiedyś decydowano tu o losach miasta.
Zamek Sforzów – Castello Sforzesco
Potem odwiedziłem potężny Castello Sforzesco – zamek wzniesiony przez Galeazzo II Viscontiego w XIV wieku, a w XV wieku przekształcony przez Francesca Sforzę w renesansowy pałac. Późniejsze przebudowy obejmowały m.in. freski Leonarda da Vinci i projekty Bramantego.
Architekt Filarete połączył funkcję obronną z estetyką – stąd grube mury, dziedzińce i wieże. Wieża środkowa, Torre del Filarete, została odbudowana w XX wieku po zniszczeniach wojennych.
Dziś mieści się tu kilka muzeów, m.in. Museo d’Arte Antica z niedokończoną Pietą Rondanini Michała Anioła – rzeźbą ukazującą duchową przemianę i żal. Sala delle Asse zachwyca freskami roślinnymi Leonarda, odnowionymi ostatnio z wielką pieczołowitością.
Parco Sempione i Łuk Pokoju – Arco della Pace
Za zamkiem rozciąga się angielski park miejski – Parco Sempione, założony w 1893 roku. Miejsce idealne na spacer, z alejkami, rzeźbami, stawami i rodzinami z dziećmi. Na jego końcu wznosi się Łuk Pokoju – Arco della Pace, rozpoczęty przez Napoleona w 1807 roku, ukończony przez Austriaków. Kolumny korynckie i alegoryczne figury upamiętniają pokój w Europie po kongresie wiedeńskim.
Cimitero Monumentale
Jednym z najbardziej niezwykłych miejsc był dla mnie Cimitero Monumentale – monumentalny cmentarz otwarty w 1866 roku, zaprojektowany przez Carlo Maciachiniego. To właściwie muzeum rzeźby funeralnej – z grobowcami w stylach od neogotyku i secesji po modernizm. Spoczywają tu wybitni mieszkańcy Mediolanu, m.in. Alessandro Manzoni. Famedio, monumentalna świątynia przy wejściu, przypomina katedrę i upamiętnia najsłynniejszych mediolańczyków.
Colonne di San Lorenzo
Na koniec stanąłem przed starożytnymi Kolumnami św. Wawrzyńca – 16 korynckimi kolumnami z II wieku n.e., najprawdopodobniej pozostałością po rzymskiej świątyni lub łaźni. Stoją przed bazyliką San Lorenzo Maggiore – świątynią sięgającą IV wieku, wielokrotnie przebudowywaną. Wewnątrz zachowały się mozaiki wczesnochrześcijańskie i kaplice, łączące rzymskie dziedzictwo z wiarą chrześcijańską.
Bazylika San Lorenzo została zbudowana na przełomie IV i V wieku. Dokładna data nie jest znana, podobnie jak nazwisko zlecającego i okoliczności powstania. Według niektórych uczonych, ale nie zostało to potwierdzone przez archeologię ani inskrypcje, San Lorenzo zostało wzniesione w czasie z „Bazyliką Portiana”, którą zbudował „August Zachodu” (Walentynian I lub Walentynian II), aby zadowolić ariańskiego biskupa Mediolanu Auxentiusa (355–372). Jeśli to prawda, San Lorenzo poprzedza założenie czterech bazylik ambrozjańskich. Współczesne źródła podają, że tzw. Bazylika Portiana oparła się wysiłkom św. Ambrożego, chcącego wyrwać ją arianom.
Wniosek
Mediolan to miasto warstw – starożytne i nowoczesne, sakralne i świeckie. Od gotyckich wież po iluzje renesansowe, od sal cesarskich po skromne kaplice – każdy przystanek na trasie ukazuje kawałek kulturalnego serca Włoch. Wizyta w Mediolanie to nie tylko zwiedzanie. To spotkanie z duszą Europy – poprzez kamień, szkło i muzykę.